Havaların bir anda soğuduğu, günlerin kısalıp akşamın erken çöktüğü aylarda pek çok kişi kendini her zamankinden daha isteksiz, yorgun ve mutsuz hissediyor. Çoğu zaman “kış halsizliği” ya da “hava kapalı olunca ben böyle oluyorum” diye geçiştirilen bu durum aslında tıpta mevsimsel duygu durum bozukluğu veya bilinen adıyla mevsimsel depresyon olarak tanımlanıyor.
Bu depresyon türü, özellikle sonbahar sonu ve kış aylarında ortaya çıkıyor ve baharın gelişiyle çoğu kişide kendiliğinden hafifliyor. Fakat etkilediği kişilerin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebiliyor.
Neden Oluyor?
Vücudumuzun bir iç saati var ve bu saat ışığa göre çalışıyor. Kış aylarında güneş ışığının azalmasıyla birlikte beyinde bazı kimyasal dengesizlikler oluşuyor:
• Serotonin azalıyor: Mutluluk ve canlılık hissi veren bu hormon, az ışıkta daha düşük seviyede oluyor.
• Melatonin artıyor: Karanlıkla yükselen bu hormon, uyku hâli ve yorgunluk hissini artırıyor.
• Biyolojik ritim bozuluyor: Uyku uyanıklık döngüsü şaşıyor ve kişi kendini hep bitkin hissedebiliyor.
Bu değişimler, bazı insanlarda yalnızca “mod düşüklüğü” yaratırken, bazılarında tam anlamıyla depresyon tablosu oluşturabiliyor.
Belirtiler Neler?
Mevsimsel depresyon yaşayan kişilerde genellikle şu belirtiler görülüyor:
• Sürekli yorgunluk ve isteksizlik
• Sabah yataktan kalkmakta zorlanma
• Enerji kaybı
• Aşırı uyuma eğilimi
• İştah artışı, özellikle karbonhidrat isteği
• Kilo alma
• Sosyal hayattan uzaklaşma
• Keyif veren aktivitelerden bile zevk almama
• Mutsuzluk, çökkün ruh hâli
Bu belirtiler birkaç hafta boyunca devam ediyorsa, artık mevsimsel moral bozukluğunu aşmış ve profesyonel bir durum hâline gelmiş olabilir.
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
Her bireyde görülmez fakat bazı kişilerde ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir:
• Kadınlar
• Genç yetişkinler
• Daha önce depresyon yaşamış kişiler
• Kışın uzun sürdüğü ve güneşin az görüldüğü bölgelerde yaşayanlar
• Kapalı mekânlarda uzun süre çalışanlar
• Stresi yüksek bir yaşam sürdürenler
Ne Yapılabilir?
Mevsimsel depresyonun etkilerini azaltmak için gün içinde mümkün olduğunca doğal ışık almak, düzenli egzersiz yapmak ve uyku düzenini korumak oldukça önemlidir. Gerektiğinde ışık terapisi veya psikoterapi gibi profesyonel destekler de etkili sonuç verir. Kişinin hissettiklerini hafife almaması ve ihtiyaç duyduğunda yardım istemesi, sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağlar.
