Salihli, Gediz ovasında ürettiği üzüm, zeytin, kiraz ve diğer ürünlerle dünya pazarlarında ülkemizi temsil ediyor. Türkiye’nin tarım ihracatında üzüm %40, zeytinyağı %30, kiraz %10 paya sahip. Ve bu zenginlik, çiftçilerimizin başarısından kaynaklanıyor. Gediz Nehri’nin kirliliği, Gölmarmara Gölü’nün kuruması ve Nisan 2025 don felaketi tarımımızı tehdit ederken, kooperatifleşme geleceğimizi kurtarabilir. TARİŞ ve yerel kooperatiflerin geçmiş başarıları, Salihli’nin gelecekteki yol haritasını çiziyor. Peki, neden bazı çiftçiler kooperatifler yerine aracıları tercih ediyor ve bu nasıl değişir?
Salihli’de kooperatifler, tarımda büyük bir dönüşüm yaşatmaya aday. TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği, 28 bin ortakla faaliyet gösteriyor. Salihli’deki zeytin üreticileri, TARİŞ’in ortak işleme tesisleriyle maliyetleri %30 düşürdü, ödüllü zeytinyağlarıyla dünya pazarlarında yer aldı. Salihli Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, organik ürünler üreterek kadınların gücünü ortaya koydu. S.S. Salihli Üzüm Tarım Satış Kooperatifi (TARİŞ Üzüm Birliği), 1937’den beri 1223 ortakla üzüm üreticilerini destekliyor. 2019’da 10,5 numara üzüm için 11,50 TL fiyat açıklayan kooperatif, Avrupa’dan Avustralya’ya ihracatta öncü. Nisan 2025 don felaketi, üzüm bağlarında büyük bir hasar ve 1 milyar TL civarında zarar yaratırken, TARİŞ üyeleri ortak kaynaklarla kayıplarını daha hızlı telafi edebilirler.
Ancak, TARİŞ’e üye birçok çiftçi, üzüm ve diğer ürünlerini kooperatiflere değil aracılara satıyor. Neden? İlk olarak, aracılar peşin veya hızlı ödeme sunarken, kooperatiflerin ödeme süreçleri daha uzun olabiliyor. İkinci olarak, güven eksikliği. Bazı çiftçiler, kooperatif yönetimlerinin şeffaflığına inanmıyor. Üçüncü olarak, aracılar esnek ve düşük kaliteli ürünleri bile alıyorlar. Ayrıca, pazar bilgisi eksikliği ve aracılarla kurulan alışkanlıklar, çiftçileri kooperatiflerden uzak tutuyor.
Kooperatifler çiftçilere ne sağlayabilir? İlk olarak, ortak yatırımlar. Kooperatifler kurdukları soğuk hava depoları ve paketleme tesisleri ile ürün kaybını önemli ölçüde azaltabilir. İkinci olarak, pazar gücü. Kooperatifler, aracıları ortadan kaldırarak ihracatı güçlendirebilir. Kirazda markalaşma, kooperatiflerle mümkün olabilir. Üçüncü olarak, eğitim. Kooperatifler, çevre dostu tarım tekniklerini öğretebilir, hibelere erişimi kolaylaştırabilir. GEMA Vakfı’nın önerileri, kooperatifler aracılığıyla etkili olabilir.
Çiftçileri aktifleştirmek için ne yapılabilir? İlk olarak, hızlı ödeme sistemleri. TARİŞ ve kurulacak başka kooperatifler, peşin avans veya dijital ödemelerle aracılarla yarışabilir. İkinci olarak, şeffaf yönetim. Kooperatifler, düzenli mali raporlarla güven inşa edebilir. Üçüncü olarak, farkındalık. Salihli Ticaret ve Sanayi Odası (TSO), TARİŞ’in başarılarını örnek alan seminerlerle çiftçileri motive edebilir. Dördüncü olarak, küçük çiftçilere esnek alım politikaları sunulmalı. Beşinci olarak, kiraz için pilot kooperatifler kurulabilir.
Çözüm için üç ana adım öne çıkıyor. İlk olarak, TSO’nun öncülüğünde kooperatif kampanyaları düzenlenmeli. İkinci olarak, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hibeleri yatırımları artırabilir. Üçüncü olarak, Salihli Belediyesi arazi ve altyapı sağlayarak kooperatifleri güçlendirebilir.
Salihli’nin tarım mirası, birlikten doğan güçle yaşıyor. TARİŞ ve yerel kooperatifler, kirlilik, don felaketi ve ekonomik zorluklara karşı kalkanımız olacak. Çiftçilerimizi aktifleştirelim. Çünkü Salihli’nin zenginliği, bir arada çalışan, ortak hedeflerde buluşan çiftçilerin emeklerinde saklı.